Υπερβολές;

Το θέαμα πάνω από το περιβάλλον;

Από τους εορτασμούς για την αλλαγή της χιλιετίας μέχρι τις φιέστες που διοργανώνονται σε ετήσια βάση την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, η ρίψη πυροτεχνημάτων εξακολουθεί να προκαλεί ένα φαντασμαγορικό θέαμα σε ολόκληρο τον κόσμο.

Αποχαιρετώντας το 2015, μόνο στο Ρίο Ντε Τζανέιρο εκτοξεύτηκαν 24 τόνοι πυροτεχνημάτων, ενώ στο Σίντνεϊ 7 τόνοι πυροτεχνημάτων έκαναν τη νύχτα μέρα.

Ωστόσο, αν και τα πυροτεχνήματα προκαλούν μεγάλη διασκέδαση καθώς προσφέρονται ως «άρτος και θέαμα», οι εκρήξεις τους στον ουρανό συνοδεύονται από ένα περιβαλλοντικό τίμημα, αφού ο καπνός που προκαλούν είναι πλούσιος σε μικροσκοπικά μεταλλικά σωματίδια.

Τα μέταλλα αυτά είναι που δημιουργούν τα χρώματα στα πυροτεχνήματα, με το μπλε να προκύπτει από τον χαλκό, το κόκκινο από το στρόντιο ή από το λίθιο και το φωτεινό πράσινο και το άσπρο από ενώσεις βαρίου.

Περισσότερος καπνός προκαλείται από τις ενώσεις καλίου και αργίλιου, οι οποίες χρησιμοποιούνται για την πρόωση των πυροτεχνημάτων στον αέρα.

Οι υπερχλωρικές ενώσεις, που χρησιμοποιούνται επίσης ως προωθητικά για τα πυροτεχνήματα, είναι αυτές που χρησιμοποιούνται και από τη NASA προκειμένου να δώσουν ώθηση στα διαστημικά λεωφορεία κατά την εκτόξευσή τους.

Έτσι, τα πυροτεχνήματα μπορούν να προκαλέσουν σημαντικά προβλήματα ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Και υπάρχουν καλά τεκμηριωμένα παραδείγματα που το αποδεικνύουν από όλο τον κόσμο.

Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Εθνικής Υπηρεσίας Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ (NOAA) που χρησιμοποίησε δεδομένα από σταθμούς παρακολούθησης του αέρα για μια περίοδο 14 χρόνων, η ρίψη πυροτεχνημάτων την Ημέρα Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ στις 4 Ιουλίου προκαλεί αύξηση της ρύπανσης κατά 42%.

Στην ίδια μελέτη αναφέρεται ότι τα ρυπογόνα σωματίδια τείνουν να παραμένουν αιωρούμενα στον αέρα για μέρες και ότι επειδή παρασύρονται από την κατεύθυνση των ανέμων δεν πλήττουν απαραίτητα τους ανθρώπους που παρακολουθούν από κοντά το θέαμα που προκαλεί η εκτόξευσή τους.

Στην Ισπανία, η ρύπανση από τα μεταλλικά σωματίδια των πυροτεχνημάτων που εκτοξεύονται κατά τη γιορτή της Ημέρας του Αγίου Ιωάννη στην Τζιρόνα μπορεί να παραμείνει στην πόλη ακόμη και για οκτώ ολόκληρες εβδομάδες, όπως απέδειξε επιστημονική έρευνα που δημοσιεύθηκε στον ιστότοπο ScienceDirect.

Στην Ινδία τα πυροτεχνήματα που εκτοξεύονται κατά τη γιορτή Ντιγουάλι, που είναι η σπουδαιότερη των ινδουιστών και διαρκεί πέντε ημέρες, προκαλούν ρύπανση που είναι πολύ χειρότερη απ’ ό,τι η ρύπανση στο Πεκίνο σε μια κακή μέρα.

Στην Αγγλία η «Νύχτα του Γκάι Φοκς», κατά την οποία επίσης εκτοξεύονται χιλιάδες πυροτεχνήματα, είναι συνήθως η πιο μολυσμένη ημέρα του έτους, αν και οι επιστήμονες από το Βασιλικό Κολέγιο του Λονδίνου διαπίστωσαν ότι η ρύπανση από τις φωτιές που ανάβονται παράλληλα είναι συνυπεύθυνες αυτής της ρύπανσης.

Εξάλλου, τα πυροτεχνήματα μπορεί να έχουν πάρα πολύ σημαντικές επιπτώσεις για τη ρύπανση του αέρα σε εσωτερικούς χώρους, όπως διαπιστώθηκε ότι συμβαίνει στα γήπεδα ποδοσφαίρου στη Γερμανία, έπειτα από τη ρίψη φωτοβολίδων, καπνογόνων και άλλων βεγγαλικών, όπου μετρήθηκαν υψηλές συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων.

Και φυσικά, ό,τι ανεβαίνει πρέπει να κατέβει. Τα πυροτεχνήματα που πέφτουν στο έδαφος περιέχουν κατάλοιπα των άκαυστων προωθητικών και χρωστικές ουσίες, ενώ η ρύπανση των σωματιδίων στον αέρα τελικά εναποτίθεται στο έδαφος ή ξεπλένεται από τη βροχή.

Κάποια από αυτά καταλήγουν σε λίμνες και ποτάμια, όπου το φιλτράρισμα του νερού έδειξε ότι η ύπαρξή τους συνδέεται με προβλήματα του θυρεοειδούς, υπερβαίνοντας τα όρια που έχουν τεθεί για το πόσιμο νερό σε ορισμένες πολιτείες των ΗΠΑ.

Αυτό προκαλεί μια σημαντική ανησυχία για τα θέρετρα που βρίσκονται κοντά σε λίμνες στα οποία πραγματοποιούνται συχνές επιδείξεις πυροτεχνημάτων.

Ερευνητές στο Λονδίνο συνέλεξαν στο πρόσφατο παρελθόν αιωρούμενα σωματίδια από τη γιορτή Ντιγουάλι και «Νύχτα του Γκάι Φοκς».

Όπως διαπίστωσαν, πρόκειται για σωματίδια που καταστρέφουν την άμυνα των πνευμόνων πολύ περισσότερο απ’ ό,τι η ρύπανση που προκαλείται από τα μεταφορικά μέσα, γεγονός που υποδηλώνει μια μεγαλύτερη τοξικότητα.

Δεν είναι τυχαίο ότι σε ολόκληρη την Ινδία κατά τη γιορτή Ντιγουάλι τα πυροτεχνήματα έχουν συνδεθεί με μια καταγεγραμμένη αύξηση κατά 30% έως 40% στα αναπνευστικά προβλήματα.

Αλλά και ότι τα επίπεδα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε όλο το Νέο Δελχί, μία ημέρα μετά από αυτή την αρχαία γιορτή περιγράφονταν από σοβαρά έως κρίσιμα, καθώς ήταν μέχρι και οκτώ φορές υψηλότερα απ’ ό,τι θεωρείται αποδεκτό στην Ινδία και 20 φορές υψηλότερα από αυτά που συνιστά η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας.

Αλλά, όπως και την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, τα πυροτεχνήματα είναι σχετικά νέο φαινόμενο στη γιορτή Ντιγουάλι, καθώς παλαιότερα κατά τη διάρκειά της άναβαν λάμπες που έκαιγαν γκι, κάτι που άλλαξε με τη λειτουργία του πρώτου εργοστασίου πυροτεχνημάτων στην Ινδία το 1940.

Και μπορεί ένα ινδικό δικαστήριο να αποφάσισε την καλύτερη πληροφόρηση του κοινού και περιορισμούς σχετικά με την πώληση και τη χρήση πυροτεχνημάτων, αλλά επρόκειτο για μια απόφαση που ήρθε πολύ αργά για να περιορίσει την αιθαλομίχλη που προκλήθηκε από τους τελευταίους εορτασμούς.

Ίσως ο καλύτερος τρόπος για την αντιμετώπιση της ρύπανσης που προκαλείται από τα πυροτεχνήματα είναι μην τα χρησιμοποιούμε καθόλου, αλλά στην ολοένα αναπτυσσόμενη κοινωνία του θεάματος κάτι τέτοιο θα χαρακτηριζόταν επιεικώς… ακραίο.

Τάσος Σαραντής

«Η Εφημερίδα Των Συντακτών»

4-1-2016