Πές τα "πατέρα"!

 

Η ανώτερη ποιότητα των οικολογικών προϊόντων

Δημοσιεύθηκε στις: 03-04-2013 στα « Χανιώτικα Νέα»

Δρ Βαγγέλης Α. Μπούρμπος*

*γεωπόνος, ερευνητής, οικοτοξικολόγος

Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία πως η οικολογική ή βιολογική ή οργανική γεωργία, αφού ξεπέρασε τα εσωτερικά της προβλήματα, που είχαν συσσωρεύσει τα διάφορα ανθρωποσοφιστικά της ρεύματα, δέθηκε σήμερα στο άρμα της επιστήμης και μετεξελίσσεται σε ένα εν δυνάμει αειφόρο αγροδιατροφικό σύστημα ικανό να υποκαταστήσει σε σημαντικό βαθμό την ενεργειοβόρο και αντιπεριβαλλοντική συμβατική γεωργία, που τόσα δεινά έχει προκαλέσει στο αγροοικοσύστημα.
Πράγματι η οικολογική γεωργία, που δεν είναι τίποτα άλλο παρά η εφαρμογή της οικολογίας στη γεωργία, σέβεται στο έπακρο τις βασικές αρχές της αειφόρου αγροτικής ανάπτυξης, δηλαδή την οικονομικότητα, οικολογικότητα και κοινωνικότητα. Η γεωργία αυτή καλείται σήμερα να διαδραματίσει βασικό ρόλο στην παγκοσμιοποιημένη γεωργική παραγωγή ιδιαίτερα με τα πιστοποιημένα και ποιοτικά ανώτερα παραγόμενα προϊόντα της.
Δεν είναι τυχαίο πως η οικολογική γεωργία είναι 18 φορές λιγότερο ενεργειοβόρος και τροποποιεί κατά 7 φορές λιγότερο το αγροοικοσύστημα σε σχέση με τη συμβατική. Ακόμα είναι γνωστό σήμερα σε όλους πως η οικολογική γεωργία μειώνει τη χρήση των λιπασμάτων κατά 34 - 53% και τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα κατά 97%, βοηθά στην αγροφιλία και αντιμετωπίζει την ανεργία, αφού μπορεί να απασχολήσει μέχρι και 12% περισσότερα εργατικά χέρια. Είναι η μορφή γεωργίας που δεν επιτρέπει τη γενετική μηχανική, που «θεοποιεί» τον άνθρωπο και καταπατά τους κανόνες της βιοηθικής και βιοασφάλειας.

Η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει ήδη κατανοήσει τον ουσιαστικό ρόλο, που μπορεί να διαδραματίσει η οικολογική γεωργία και τη θεωρεί τομέα βασικής προτεραιότητας στην προσπάθεια παραγωγής αρκετής και ποιοτικά ανώτερης ποιότητας αγροδιατροφικών και όχι μόνο προϊόντων. Γι’ αυτό πρόσφατα και ύστερα και από την πίεση και των καταναλωτών θέσπισε κανόνες για τη χάραξη από τα κράτη - μέλη στρατηγικής παραπέρα προώθησής της. Επιτέλους επιχορηγούνται προγράμματα έρευνας για τη μελέτη σε βάθος του αγροδιατροφικού αυτού συστήματος και μάλιστα επιστήμονες που δεν αρκούνται μόνο στη «γοητεία» των αποτελεσμάτων, αλλά φροντίζουν και για την εφαρμογή τους στην πράξη.
Είναι πια ολοφάνερο πως η όποια πολιτική για την πολυσυζητούμενη «πράσινη» ή βιώσιμη ανάπτυξη περνά σήμερα από την οικολογική γεωργία. Κι αυτό γιατί η οικολογική γεωργία ενδιαφέρεται πρώτιστα για να διορθώσει τα προκληθέντα από τη συμβατική οικολογικά ρήγματα και να δημιουργήσει στον καλλιεργητή τη συνείδηση ότι εργάζεται σε ένα ασφαλές περιβάλλον και στον καταναλωτή ότι μπορεί χωρίς κίνδυνο της υγείας του να καταναλώσει την παραγωγή της.
Σε επίπεδο κόσμου η οικολογική γεωργία ασκείται από 623.000 γεωργικές εκμεταλλεύσεις σε 120 χώρες και σε μια έκταση 310 εκατομ. στρεμμάτων. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση ασχολούνται με την οικολογική γεωργία 180.000 αγροτικά νοικοκυριά. Η οικολογικά καλλιεργούμενη έκταση φτάνει στα 69 εκατομ. στρέμματα.
 

Αυτοί οι αριθμοί ανάπτυξης της οικολογικής γεωργίας φαίνεται πως «ταρακουνούν» τους συμβατικούς επιστήμονες. Έτσι αρχίζουν να υποβόσκουν ορισμένα ψευτοδιλήμματα που, έχουν ως σκοπό να «πισωγυρίσουν» την ανοδική της πορεία. Εκπονούνται μάλιστα «πληρωμένες» μελέτες χωρίς να τηρούνται τα βασικά ερευνητικά προσχήματα που στοχεύουν στην αμφισβήτηση των αποτελεσμάτων ανάδειξης της διαιτολογικής υπεροχής των οικολογικά παραγόμενων προϊόντων.
Ψιθυρίζεται, λοιπόν, πως η οικολογική γεωργία με τα ακριβά προϊόντα που παράγει «υπηρετεί το σνομπισμό και τον ελιτισμό». Κανείς δεν αμφιβάλλει για τη μεγαλύτερη τιμή των οικολογικών προϊόντων. Τα ποιοτικά ανώτερα προϊόντα είναι πάντα ακριβότερα. Όμως κανείς δεν θυμάται πως ο οικοκαλλιεργητής αναλαμβάνει ο ίδιος κατά την παραγωγή των προϊόντων του το λεγόμενο περιβαλλοντικό κόστος. Σήμερα μετά από σχετική μελέτη στη Γαλλία το 85% των πολιτών παραδέχεται πως η οικολογική γεωργία προστατεύει το περιβάλλον. Ποιος λοιπόν θα ανταποδώσει τη δαπάνη που υπόκειται ο οικοκαλλιεργητής για την προστασία του περιβάλλοντος; Η Ευρωπαϊκή Ένωση με το σχέδιο δράσης για τα οικολογικά τρόφιμα και την οικολογική γεωργία αναγνωρίζει για πρώτη φορά επίσημα την κοινωνική και περιβαλλοντική πτυχή της βιώσιμης αυτής γεωργίας. Πράγματι με την οικολογική γεωργία παρέχονται στην κοινωνία αγαθά και κυρίως περιβαλλοντικά, τα οποία πρέπει να συνυπολογίζονται στη διαμορφούμενη τελική τιμή στην αγορά. Το κατά πόσο η οικολογική γεωργία «υπηρετεί τον ελιτισμό» φαίνεται από πρόσφατη μελέτη στη Γαλλία. Σύμφωνα με τη μελέτη αυτή οι εργάτες, οι κατώτεροι υπάλληλοι και οι συνταξιούχοι καταναλίσκουν το 53% των οικολογικών προϊόντων.

Διαδίδεται με «επιστημονική σοβαροφάνεια» από τους συμβατικούς επιστήμονες ότι δεν υπάρχει καμία ποιοτική διαφορά μεταξύ των οικολογικών και συμβατικών προϊόντων. Οι επιστήμονες αυτοί «επικαρπώνονται» τα χρηματικά ποσά που διατίθενται για την προώθηση της οικολογικής γεωργίας ή χρηματοδούνται από τις εξαρτημένες από τη συμβατική γεωργία πολυεθνικές εταιρείες με τελικό στόχο τον «ενταφιασμό» των πλεονεκτημάτων και την ανάδειξη ακόμα και με αντιδεοντολογικό τρόπο των «μειονεκτημάτων» της. Ξεχνούν όμως ένα πράγμα. Για την οικολογική γεωργία, που ερευνά ολιστικά και κεντρομόλα τα πάντα η ποιότητα δεν περιορίζεται μόνο στη διατροφική και οργανοληπτική, αλλά εμπεριέχει και άλλα στοιχεία, τα οποία η συμβατική γεωργία δεν τα λαμβάνει καθόλου υπόψη. Η οικολογική γεωργία μιλάει για ποιότητα με ευρεία έννοια που είναι και το όραμά της. Στην ποιότητα αυτή εγκλείονται η περιβαλλοντική, η αγρονομική, η διατροφική, η οργανοληπτική, η βιοηθική και η υγειονομική.
Έτσι, λοιπόν, η οικολογική γεωργία δεν ενδιαφέρεται για τη μεγιστοποίηση της παραγωγής, αλλά για την αριστοποίηση της παραγωγικότητας, που με τη σειρά της σέβεται τους βιοχημικούς κύκλους και τις τροφικές αλυσίδες, δεν διασπαθίζει τους φυσικούς πόρους και δεν αποϊσορροπεί τη σταθερότητα και την αειφορία του αγροοικοσυστήματος. Ο οικοκαλλιεργητής αισθάνεται ότι ζει και εργάζεται στον χώρο του και ότι δεν κινδυνεύει η υγεία του. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τους καταναλωτές οικολογικών προϊόντων και τους επισκέπτες σε οικολογικά αγροκτήματα. Η οικολογική γεωργία με την εξοικονόμηση του βιοάνθρακα αναγνωρίζεται σήμερα από όλα τα κράτη του κόσμου ως η ελπιδοφόρα λύση για την αντιμετώπιση της υπερθέρμανσης του πλανήτη, που έχει ως απότοκο την κλιματική αλλαγή.
 Στην οικολογική γεωργία όλες οι τεχνικές και οι μέθοδοι, που αποτελούν την αγρονομική ποιότητα και που εφαρμόζονται κατά την άσκησή της για την καλλιέργεια, το έδαφος, τα κλαδέματα, την άρδευση, τη λίπανση, τη φυτοπροστασία, τη συγκομιδή, τη μετασυλλεκτική και μεταποιητική παραγωγή εφαρμόζονται με οικολογική και οικονομική σκέψη.

Η οικολογική παραγωγή είναι απαλλαγμένη από τα ενεργειοβόρα και τοξικά αγροχημικά που έχουν συνδεθεί με αναπνευστικά και νευρολογικά προβλήματα, με διαταραχές της μνήμης, με δερματολογικές παθήσεις, με κατάθλιψη, με την ασθένεια πάρκινσον, με τη στειρότητα, με αποβολές, με γενετικές ανωμαλίες, με καρκινογενέσεις και τερατογενέσεις και με χαμηλό ψυχικό δείκτη και αποσπώμενη προσοχή στα παιδιά. Τα οικολογικά προϊόντα εμπεριέχουν 200 φορές λιγότερα φυτοπροστατευτικά προϊόντα και σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα τα νιτρικά, που ενοχοποιούνται για τις καρκινογόνες νιτροζαμίνες και τη μεθαιμοσφαιροναιμία ή κυάνωση στα παιδιά. Αυτό και μόνο αναδεικνύει την ποιοτική υπεροχή των προϊόντων της οικολογικής γεωργίας. Βρέθηκε ακόμα πως οι καταναλωτές που χρησιμοποιούν οικολογικά προϊόντα είναι υγιέστεροι. Τα οικολογικά προϊόντα ακόμα και όταν αναπτύσσονται σε βεβαρημένα αγροοικοσυστήματα εμπεριέχουν μικρότερες ποσότητες φυτοπροστατευτικών προϊόντων και βαρειών μετάλλων. Παρόλα αυτά πριν διατεθεί η οικολογική παραγωγή στην αγορά γίνονται αναλύσεις σε διαπιστευμένα εργαστήρια. Η οικολογική γεωργία και η ολοκληρωμένη παραγωγή είναι τα μόνα συστήματα που πιστοποιούνται και ελέγχονται κατά τη διαδικασία εφαρμογής τους. Βέβαια κάτι τέτοιο σπανίως γίνεται για τα συμβατικά προϊόντα στα οποία τα ελάχιστα ανεκτά όρια στα φυτοπροστατευτικά προϊόντα μεταβάλλονται κατά το «δοκούν» και εν αγνοία του καταναλωτή.
Χαρακτηριστική είναι η μελέτη που δείχνει πως η περιεκτικότητα του οικολογικού γάλακτος σε DDT και lindane είναι μικρότερη σε σχέση με το συμβατικό. Διαπιστώθηκε ακόμα, πως το οικολογικό γάλα περιέχει σε μικρότερη συγκέντρωση τις καρκινογόνες μυκοτοξίνες αφλατοξίνη Μ1 και ωχρατοξίνη Α. Υπάρχουν επιστημονικές αναφορές σύμφωνα με τις οποίες το ανθρωποπαθόγονο βακτήριο Escheirichia coli και ιδιαίτερα το στέλεχος 0157:H7 περιέχεται σε μικρότερες ποσότητες στις οικολογικές εκτροφές των ζώων. Η άδικη προσπάθεια να ενοχοποιηθούν τα οικολογικά προϊόντα για το διατροφικό σκάνδαλο με το εν λόγω βακτήριο απέτυχε οικτρά.
Τα οικολογικά μήλα, οι καρποί του μάγκο και της μπανάνας υπερτερούν ποιοτικά από τα συμβατικά. Στο σιτάρι παρόλο που η συνολική περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη είναι μικρότερη, η σύνθεση των αμινοξέων είναι τέτοια που προσδίδει σ αυτό ανώτερη ποιότητα. Η οικολογική πατάτα και τα φυλλώδη λαχανικά περιέχουν περισσότερη βιταμίνη C. Οι φαινολικές ενώσεις γνωστές για την προστασία του ανθρώπου από τον καρκίνο και τα καρδιοαγγειακά νοσήματα εμπεριέχονται σε μεγαλύτερο ποσοστό στα οικολογικά προϊόντα, που φτάνει στο 86.4% στο ελαιόλαδο, στο 76.4% στα ροδάκινα και στο 11% στα αχλάδια. Τα φλαβονοειδή στα οικολογικά κρεμμύδια είναι 26 φορές περισσότερα. Οι χημικές αναλύσεις δείχνουν επίσης πως τα αντιοξειδωτικά των γλυκοζινολικών ενώσεων στα σταυρανθή και των σουλφιδίων στα κρινοειδή είναι περισσότερα στα οικολογικά καλλιεργούμενα είδη. Γενικά στα οικολογικά προϊόντα το επίπεδο των θρεπτικών συστατικών και ιδιαίτερα οι βιταμίνες C και Ε, τα αντιοξειδωτικά, το μαγνήσιο, Ο φώσφορος, ο ψευδάργυρος, οι φαινολικές ενώσεις, τα φλαβονοειδή, τα ζάχαρα, οι διεγέρτες ανοσοποιητικού συστήματος, τα αντιφλεγμονώδη και τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα είναι υψηλότερο κατά 25% σε σχέση με τα συμβατικά Αντίθετα από ότι ισχυρίζονται οι συμβατικοί ερευνητές τα οικολογικά προϊόντα εμπεριέχουν σε χαμηλότερη συγκέντρωση μυκοτοξίνες και γλυκοαλκαλοειδή. Οι συμβατικοί επιστήμονες με τη διαδικασία της «εις άτοπον απαγωγής» υποστηρίζουν πως τα οικολογικά προϊόντα είναι φυσικό να περιέχουν περισσότερες μυκοτοξίνες, αφού δεν περιορίζονται οι πληθυσμοί των διάφορων μικροοργανισμών. Η αλήθεια όμως είναι διαφορετική. Η διέγερση του αμυντικού συστήματος των οικολογικά καλλιεργούμενων φυτών και τα φαινόμενα ανταγωνισμού που κυριαρχούν διαμορφώνουν μία «ήρεμη» μικροβιακή φυσιογνωμία για την οποία είναι αχρείαστη η παραγωγή μυκοτοξινών. Ακόμα είναι πέρα για πέρα αναληθής ο ισχυρισμός ότι τα σχηματιζόμενα αλληλοχημικά ως μέσα επικράτησης ενός είδους παραμένουν μόνιμα στην οικολογική παραγωγή δημιουργώντας προβλήματα στην υγεία των καταναλωτών. Τα αλληλοχημικά είναι δευτερογενείς μεταβολίτες, παράγονται κάτω από ειδικές συνθήκες και όταν αυτές εκλείψουν αδρανοποιούνται από το φυτικό οργανισμό. Η συνολική αντιοξειδωτική δράση καθώς και η πρωτεϊνική ποιότητα εξαιτίας της σύνθεσης των αμινοξέων είναι ανώτερη στα οικολογικά προϊόντα. 

Στην οικολογική κτηνοτροφία δεν χρησιμοποιούνται οι ορμόνες ανάπτυξης, τα στεροειδή φύλου και τα ζωικά άλευρα. Αυτό σημαίνει πως τα οικολογικά ζωικά προϊόντα δεν τα αγγίζουν τα διατροφικά σκάνδαλα, που τα τελευταία χρόνια «φυτρώνουν σαν τα μανιτάρια». Το βιολογικό γάλα έχει περισσότερες πρωτεΐνες. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα έρευνας που έγινε στις Κάτω χώρες, στην Αγγλία, στη Σκωτία, στη Γερμανία και στην Ιταλία τα λιπαρά οξέα Ω 3 είναι κατά 50% αυξημένα στα οικολογικά γαλακτοκομικά προϊόντα. Το οικολογικό κρέας είναι ποιοτικά ανώτερο από το συμβατικό. Η περιεκτικότητα σε λίπος για παράδειγμα στο κρέας των πουλερικών είναι μικρότερη. Τα αβγά οικολογικής παραγωγής έχουν λιγότερο πρωτεΐνη και περισσότερη λεκιθίνη και καροτινοειδή. Η μείωση των αμινοξέων στο κρέας των οικολογικών χοιριδίων έχει ως συνέπεια την αύξηση της περιεκτικότητας μέσα στο κρέας του στεατικού ιστού, πράγμα που επιδιώκει η οργανοληπτική ποιότητα. Το οικολογικό κρέας των βοοειδών αποκτά καλλίτερη ποιότητα.
Όλα αυτά οδηγούν στη μείωση των καρκίνων στους διατρεφόμενους με οικολογικά προϊόντα ανθρώπους. Ακόμα η αναπαραγωγική ικανότητα των ανθρώπων που τρέφονται με οικολογικά προϊόντα είναι μεγαλύτερη αφού σε τέσσερις μελέτες βρέθηκε πως ο αριθμός των σπερματοζωαρίων που εμπεριέχονται σε ένα χιλιοστό του λίτρου είναι αυξημένος από 10.3- 100%.
Η οικολογική γεωργία διακρίνεται για το σεβασμό των κανόνων της βιοηθικής και βιοασφάλειας. Για τον λόγο αυτό δεν επιτρέπει τη χρησιμοποίηση γενετικά τροποποιημένων εισροών και φυτών. Γνωρίζει σε βάθος τις δυσμενείς επιπτώσεις τους στο περιβάλλον και στη βιοκοινότητα καθώς και στην υγεία των ανθρώπων.
Η αναγνώριση της ανώτερης ποιότητας των οικολογικών προϊόντων παίρνει σιγά - σιγά τον δρόμο της. Οι έρευνες και οι μελέτες πάνω στο θέμα αυτό αυξάνονται με γοργούς ρυθμούς. Αξίζει κανείς να κάνει μια μικρή δοκιμή και να πειστεί για την ποιοτική ανωτερότητα των οικολογικών προϊόντων. Ας προσφέρει στα ζώα οικολογικό και συμβατικό σανό. Τα ζώα που έχουν σε υψηλό βαθμό το ένστικτο της αυτοσυντήρησης θα φάνε πρώτα τον οικολογικό σανό και μόνο αν πεινάσουν πολύ το συμβατικό. Τα αποτελέσματα 12 μελετών για την επίδραση των οικολογικών ζωοτροφών στην υγεία των ζώων δείχνουν μεγαλύτερη ανάπτυξη, υψηλότερη γονιμότητα και κινητικότητα των σπερματοζωαρίων, μικρότερη θνησιμότητα γεννήσεων και καλλίτερη αντοχή στις ασθένειες.

Ο καταναλωτής έχει πειστεί πως η ανώτερη ποιότητα των οικολογικών προϊόντων δεν είναι πια μύθος όπως τη θέλει η συμβατική γεωργία. Τα οικολογικά προϊόντα μέρα με τη μέρα συναντώνται ολοένα και συχνότερα στο τραπέζι. Στη Γαλλία το 82% των πολιτών επιβεβαιώνουν ότι τα οικολογικά προϊόντα είναι ποιοτικά ανώτερα. Στην ίδια χώρα 4 στα 10 άτομα καταναλίσκουν μία φορά τουλάχιστον το μήνα οικολογικά προϊόντα, το 23% μία φορά τουλάχιστον τη βδομάδα και το 7% κάθε μέρα. Είναι μια πραγματικότητα που πρέπει να γίνει κατανοητή από την πολιτεία και την Περιφερειακή και Δημοτική αυτοδιοίκηση. Η διαπίστωση αυτή σε συνδυασμό και με το γεγονός ότι ζούμε σε μια παγκοσμιοποιημένη ανταγωνιστική αγορά θα πρέπει να εγείρει το ενδιαφέρον για την οικολογική γεωργία. 

Το αειφορικό αυτό αγροδιατροφικό σύστημα με την ποιοτική παραγωγή που εγγυάται πρέπει να αποτελέσει την ασπίδα, αλλά και το δόρυ της Χώρας, της Περιφέρειας και των Δήμων μας στον οικουμενικοποιημένο ανταγωνισμό. Η Ελλάδα διαθέτει πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα για την προώθηση της οικολογικής γεωργίας. Για την Περιφέρεια της Κρήτης η οικολογική γεωργία είναι η μόνη μορφή που συνεργάζεται με τον οικολογικό τουρισμό και αγροτουρισμό και υποβοηθάει το Κρητικό Διατροφικό Πρότυπο.